Sofra Sanatı
İnsanlığın yerleşik düzene geçtiği günden beri en çok sosyalleştiği yer sofraları. Ailece yenen akşam yemekleri, bayram yemekleri, yılbaşı sofraları, kutlama yemekleri hepimizin hayatında unutulmaz anların temsilcileri.
Türk toplumu olarak misafirperver yapımız ve misafir ağırlamaya gösterdiğimiz özen düşünülürse, sofralarımızın bizim dışarıya açılan yüzümüz olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Güzel sofra kurmak, misafir ağırlamak başlı başına bir sanattır. Hatta dünyada sofra kumadaki uzmanlıklarıyla bilinen Fransızlar “sofra sanatını”,“art de la table” olarak adlandırırlar.
Aslında evlerimiz sürekli misafirlerinin kendimiz ve ailemiz olduğunu düşünürsek evde yenilen her yemeğin bir keyif haline getirilmesi gerekiyor. Ben yıllardır bu inançla özellikle akşam yemeklerimi güzel bir sofrada, sevdiklerimle paylaşmayı alışkanlık haline getirdim. Size de önerim davetten davete ya da sadece misafirleriniz geldiğinde değil her gün sofralarınızı özel ve keyifli kılmanız.
Peki sofra sanatını hayata geçirmek için nasıl bir hazırlığa ihtiyacınız var?
Tabi ki en önemli ihtiyacınız doğru, kullanışlı ve sağlıklı sofra malzemeleri.
Sofranız için seçeceğiniz tabaklarınızı, çatal bıçaklarınızı, bardaklarınızı, masa örtülerinizi, peçetelerinizi ve servis aksesuarlarınızı bir ressamın tuvalindeki renkler gibi düşünebilirsiniz. İyi bir resim için seçtiğiniz her renge dikkat etmeli ve akıllıca davranmalısınız.
Şimdi beraberce şık sofların vazgeçilmez parçalarını neye göre seçeceğinize ve bunları nasıl kullanacağınıza bakalım:
Öncelikle tabak, çatal, bıçak ve bardak takımları sofranın ve evin demirbaşlarıdır. Bu malzemeleri alırken onlarla epey uzun vakit geçireceğinizi aklınızın bir köşesinde tutmanızı tavisiye ederim. Benim müşterilerime önerim tabak takımlarında mümkün olduğu kadar nötr renkleri tercih etmeleridir.
25 yıllık tecrübeme dayanarak beyaz ya da bej tonlarının tabak takımı seçimi için en ideal renkler olduğunu söyleyebilirim. Bu renklerdeki yemek takımları hem yemekleri ön plana çıkarır, hem de farklı ve renkli aksesuarlar kullanabilmenize izin verir.
Ve tabiki tabak, bardak ve çatal bıçak takımlarının birbirleri ile olan uyumu da çok önemli bir diğer konu. Seçtiğiniz tabak takımının desenine, tarzına ve rengine en iyi şekilde uyum sağlayacak çatak ve bıçak setini belirlemeniz gerekir. Bu seçimde de öncelikle göz önünde bulundurmanız gereken çatal-bıçak takımının kullanışlı ve birazda zamansız bir klasik olmasıdır.
Masa örtülerine gelince onlar soframızı şenlendirmek ve değiştirmek icin kullanacağımız en güzel aksesuarlarımızdır. Örtülerimizi salonumuzun dekorasyonuna,rengine, o gün soframızın kuruluş amacına uygun olarak seçmemiz gerekir. Mesela koyu yeşil veya kırmızı bir örtü yılbaşı sofralarının vazgeçilmez parçalarıdır.
Aynen kıyafetlerimizde olduğu gibi, sofralarımızı kurarken de renk ve tarz uyumuna dikkat etmemiz gerekir.
“Güzel ve doğru kurulmuş bir sofra için neler yapmamız gerekir?” “Malzemeleri kaçar adet almamız gerekir?”
Bunlar yeni nesil genç müşterilerimin bana en çok sorduğu sorular. Ben de bu yazımda elimden geldiği kadar bu soruları yanıtlamaya çalışacağım.
Türk kültüründe her şeyi alırken 12 kişilik tam takım almak gibi bir adet var.
Fakat ben bunu çok doğru bulmuyorum. Aslında herşeyi belirleyen sofranıza oturtabileceğiniz maksimum kişi adedidir.
Zaman ilerledikçe evlerin boyutu ve tabiiki yemek masaları da küçüldü. Eğer 6 veya 8 kisilik bir yemek masanız varsa 12 kişilik takımlar almanıza hiç gerek yok diyebilirim.
Tabii açık büfe ikramlarda bulunuyorsanız o zaman adetler artacaktır.
Nasıl misafir ağırladığınız, nasıl bir menünüz olduğu, yemekleri açık büfe de mi yoksa tabaklara yerleştirilip mi servis edeceğiniz ya da sofraya mı getireceğiniz gibi bir değişkene gore sofranızın ihtiyaçları farklılık gösterecektir.
Ben genelde tüm müşterilerime önce bu soruları soruyorum, cevaplarına ve onların kendi tarzlarına göre takımları oluşturmayı tercih ediyorum.
Doğru kurulmuş bir sofrada kullanılan tabaklar neler ve adetleri ne olmalı?
1- Sous Plat: Sofraya oturabilen kişi adedi kadar “sous-plat” yani yemek tabağının da altına koyacağiniz servis tabağı.
2- Yemek Tabağı: Kişi sayısının iki katı kadar yemek tabağı
3- Çorba Kasesi veya çorba tabağı: Kişi sayısı kadar çorba kasesi veya tabağı
4- Tatlı Tabağı: isteğinize bağlı olarak kişi sayısı ya da kişi sayısının iki katı kadar tatlı tabağı.
5- Ekmek Tabağı * isteğe bağlı : Eğer dilerseniz yemek esnasında kullanmak üzere kişi sayısı kadar ekmek tabağı da bulundurabilirsiniz. Ekmek tabaklarını sofrada kullanmıyorsanız, yemek öncesi aperitif saatinde servis edilecek ikramlar için en ideal boy ekmek tabağı boyudur.
6-Salata kasesi * isteğe bağlı: Kişi sayısı kadar salata kasesi olması yeterlidir. Eğer çorba ve salatayı aynı akşam servis etmiyorsanız genelde çorba kaseleri salata için de kullanılabilir.
Örnek olarak 8 kişilik kurulacak bir sofra için:
8 adet servis tabağı (sous plat), 16 adet yemek tabağı (yemek tabaklarının ilk 8 adedi önden servis edilecek antre için, diğer 8 adedi ise ana yemek için), 8 adet çorba tabağı veya kasesi, 8 ya da 16 adet tatlı tabağı, 8 adet ekmek(aperitif servis) tabağı almanız uygundur.
Yemek servis parçaları:
Kültürümüzde ve eski zamanlarda yemek servisi için kullanılan parçalar geline hediye edilirdi. Genelde bu hediyeler kıymetli olması için gümüş alınırdı.
Günümüzde ise genç nesil gümüş yemek servislerini, kullanımı ve temizlenmesi kolay olmadığı için tercih etmiyor. Yerine yemek takımının servis parçaları kullanılıyor.
Eğer sofranızı biraz farklılaştırmak isterseniz servis parçalarını farklı malzemelerden veya renklerden oluşturabilirsiniz. Arzunuza göre gümüş ya da beyaz porselen servisler, ahşap salata servis tabaklari veya farklı malzemelerle üretilmiş servisler de kullanılabilir.
Yemek servis tabaklarinizi ikram ettiginiz yemeğin çeşidine göre seçmeniz en doğrusudur. Et ya da tavuk için oval servis tabakları, pilav icin yuvarlak servis tabağı ,Türk mutfağının vazgeçilmezi zeytinyağlılar icin çukur veya düz servis tabakları uygundur.
Çorba servisi yani “soup- terrine” genellikle yemek takımlarının en pahalı parçalardır. Bütçeniz sınırlı ise bu parçayı almayıp; çorba ikramı gerektiğinde çorba kaselerini mutfakta doldurup, masaya bu şekilde getirebilirsiniz.
Çatal bıçaklara gelince; aşağıdaki 8 parça benim kanımca bir evin olmazsa olmazları:
- Antre icin çatal bıçak
- Ana yemek için çatal bıçak ve kaşık
- Tatlı için çatal biçak ve kaşık,
- Çay kaşıgı
- Nescafe kaşığı
- Servis çatal ve kaşıkları,
- Pasta servis spatulasi
- Salata servisleri
Tabiiki istege göre et kesme çatal bıçağı, pilav kaşığı, peynir bıçağı, çorba kepçesi, sos kaşiği gibi ilave servisler eklenebilir.
Bardaklar konusunda ise benim kesin alınmasını tavsiye edeceklerim:
1- Her akşam sofrada kullanacağınız su bardakları
2- Özel günlerde sofraya konulacak ayaklı kırmızı şarap bardakları
3- Beyaz şarap bardakları
4- Kutlamalar için şampanya bardakları
Arzu ederseniz kahvenin yanında ikram etmek için küçük su bardağı, konyak bardağı, shot bardağı, martini bardağı , likör bardağı, uzun içki veya kola bardağı da alıp yelpazeyi genişletebilirsiniz.
Sofrada kullanılacak bardakların adedi kaç kişilik sofra hazırlayacağınıza göre belirlenir. Bu adet masamızda ağırlayabileceğimiz en fazla kişi adedi ile sınırlı tutulabilir.
Şu ana kadar saydığımız temel sofra aksesuarları ile artık soframızı kurabiliriz.
Eğer kullanıyorsanız en alta sous-plat, üzerine yemek tabağı onun üzerine antre tabağı yerleştirilir. Antre için tatlı tabağını veya ana yemek tabağını kullanabilirsiniz.
Çatal bıçaklar ise ikram edilecek yemeklerin sırasına göre tabakların kenarına yerleştirilir ve dışarıdan içeriye doğru kullanılmaya başlanır.
Su bardağı en sağ tarafa konularak onun soluna doğru ikram edilecek şarap çeşidine gore kırmızı ya da beyaz şarap kadehleri dizilir. Ekmek tabağı sağ tarafa, salata tabağı ise sol tarafa konulur.
Sofranızın rengini ve ışıltısını veren masa örtüsü ve çiçeklerdir.
Masa örtünüzü hem tabaklarınıza hem de salonunuzun renklerine uyacak şekilde seçmenizi tavisye ederim.
Masa örtüsünün boyutu da yine bana en çok sorulan sorular arasında. Normalde örtünün masanızın her tarafından en az 30 cm; en fazla 40 cm sarkması doğrudur. Daha kısa olur ise hoş durmaz, daha uzunu ise oturup kalkarken sorun yaratabilir.
Yine genç nesil masa örtüsü kullanmak yerine şık amerikan servisleri ve runnerları tercih ediyor. Pek tabi ki uygun amerikan servis ve runnerlarla da şık sofralar kurulabilir.
Masaya renk ve canlılık veren detaylardan bir diğeri ise; Çiçekler.
İster masanın ortasında tek bir aranjman şeklinde ister minik vazo veya şık kaplar veya bardaklar içinde birkaç tane aralıklı olarak koyabilirsiniz.
Çiçekler konusunda dikkat etmemiz gereken en önemli konu ise çiçeklerin boylarıdır. Sofranın etrafında oturan kişilerin birbirlerini görmesini ve sohbet etmesini engellemeyecek yükseklikte çiçekleri tercih etmemiz gerekir.
Ben kendi sofralarımda mutlaka şamdan ve mum da kullanıyorum. Mum ışığının sofraya hem romantik bir hava kattığını hem de daha şık bir ortam yarattığını düşünüyorum.
Sofra dekorasyonunuzun en hoş unsurlarından olan mumlarınız mutlaka çiçeklerinizin rengine uygun olarak seçmelisiniz.
Tuzluk biberlik ise her iki misafirin arasına küçük boyutta koyulabilir ya da herkesin uzanacağı bir yere tek adet büyük koyulabilir. Eğer sofra kalabalıksa ideali sofranın her iki tarafına da tuzluk ve biberlik koyulmasıdır.
Su bardaklarına sofraya hemen oturmadan su doldurmanız iyi olur. Ama şarap servisini sofrada misafirlerinize sorarak yaparsanız daha iyi olur. Meyve suyu veya alkolsüz bir içecek isteyenlere ise bu içecekleri su bardağında ikram edebilirsiniz.